Tandarts van het Jaar werd Didi Landman vreemd genoeg niet. Wel won ze met Sociale Tandarts Rotterdam een award voor het ‘beste initiatief ter bevordering van de tandheelkunde of mondzorg’. Als straattandarts maakt Landman deel uit van dat initiatief. Bij Dental365 in het Erasmus MC geeft ze elke donderdagmiddag gratis mondzorg aan dak- en thuislozen en mensen zonder een geldige verblijfsvergunning.
Vrijwel elke beroepsgroep heeft wel een belangenvereniging. Zo ook de tandartsen, orthodontisten en kaakchirurgen. Voor hun belangen komt de Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde, KNMT, op. In maart reikte die beroepsorganisatie voor het eerst de Apollonia Awards uit. Die vakprijzen zijn vernoemd naar Apollonia van Alexandrië, de beschermheilige van tandheelkundigen en mensen met tand- en kiespijn. Didi Landman was genomineerd voor de Apollonia Award voor Tandarts van het Jaar 2024. Ondanks dat zij al negen jaar belangeloos actief is als straattandarts, ging die prijs aan haar voorbij.
“Ja, je vraagt je af wat je nog meer moet doen om die award te winnen”, merkt de goedlachse Landman op. “Gelukkig ging ik niet met lege handen naar huis. Met Sociale Tandarts Rotterdam wonnen we de KNMT Mondzorg Award voor het beste initiatief ter bevordering van de tandheelkunde of mondzorg. Daarmee ben ik heel blij, want met de cheque die daarbij hoorde kon ik 500 euro bijschrijven op de bankrekening van mijn stichting, Dental Care for the Homeless People Foundation. Daarmee worden de behandelingen die ik als straattandarts uitvoer, en die niet vergoed worden door de verzekering, gefinancierd. Assistente Wil Karsten en ik voeren het werk uiteraard gratis uit, maar de materialen die we gebruiken, en zaken als protheses, moeten toch betaald worden.
Tijdelijk
Uiteindelijk keerde Landman met twee cheques van 500 euro terug naar Rotterdam. Arjan van den Dorpel, de man die Tandarts van het Jaar 2024 werd, schonk zijn geldprijs namelijk aan haar. “Echt superaardig van hem”, zegt Landman daarover. “En heel erg welkom.” Overigens won Van den Dorpel de award onder meer vanwege zijn jarenlange inzet om het tekort aan tandartsen en assistenten op de politieke agenda te krijgen. Dat tekort dreigt een nijpend probleem te worden, maar zo schaars als straattandartsen zijn zullen ‘gewone’ tandartsen in Nederland wel nooit worden. “Het aantal neemt gelukkig toe”, geeft Landman aan, “maar ze zijn op twee handen te tellen en dan houd je nog een paar vingers over ook. In Rotterdam ben ik de enige. In 2015 nam ik het over van de inmiddels overleden Frans Rooijakkers. Ik zat toen, net als nu, in het bestuur van de RTV, de Rotterdamse Tandartsenvereniging. Rooijakkers ging met pensioen en wij kregen de vraag of we een vervanger voor zijn werk als parttime straattandarts konden vinden. Dat wilde ik tijdelijk best doen totdat er een vaste opvolger was. Die is er nooit gekomen dus dat ‘tijdelijk’ duurt nu al negen jaar.”
Bijzondere doelgroep
Als tandarts werkt Didi Landman 3,5 dag in de week bij Tandheelkundig Centrum Terbregge. Daarvoor had ze een praktijk aan huis in Kralingen. “Frans Rooijakkers behandelde dak- en thuislozen in een verzorgingshuis aan de Oudedijk. Dat was geen ideale plek daarvoor. Ik ben het vervolgens in mijn eigen praktijk gaan doen, maar ook dat was verre van ideaal. Je hebt toch met een bijzondere doelgroep te maken. Er zitten alcohol- en drugsverslaafden bij, psychiatrische patiënten. In de meeste gevallen verlopen de behandelingen prima, maar er zijn ook patiënten die agressief zijn. Daarom was ik heel blij dat ik in 2018 terechtkon bij de spoedtandartslocatie van Dental365 in het Erasmus MC. Daar kan ik elke donderdagmiddag gratis gebruikmaken van een van hun behandelkamers. Alle faciliteiten zijn daar aanwezig, zoals een ruime wachtkamer en beveiliging. Echt geweldig. Gemiddeld behandelen we ongeveer tien dak- en thuisloze mensen op zo’n middag. Met ‘we’ bedoel ik assistente Wil Karsten en de studenten tandheelkunde die als stagiair met ons meelopen. Ik hoop dat een van hen het op termijn van mij overneemt. Ik ben 52, dus ik ga nog wel een tijdje mee, maar we kunnen sowieso wel wat extra straattandartsen gebruiken in Rotterdam.”
Terug in het basispakket
Die extra straattandartsen zijn volgens Landman zeer welkom omdat er steeds meer vraag is naar haar diensten. “We hebben een wachtlijst van een half jaar en die wordt steeds langer. De groep mensen die een beroep op mij doet groeit en daar zitten ook steeds meer jongeren bij. Ik heb recent een jongen van 24 in de stoel gehad en een meisje van 23. Een paar jaar geleden kwam dat eigenlijk niet voor.”
Landman wijt die toename voor een deel aan het verdwijnen van de mondzorg uit het basispakket van de ziektekostenverzekering. “Een steeds grotere groep is daardoor om financiële redenen de tandarts gaan mijden, met alle gevolgen van dien. En niet alleen mensen die tot mijn specifieke doelgroep behoren. Ook Rotterdammers met een laag inkomen. We zien dat duidelijk terug bij de Tandartsdagen die we als Sociale Tandarts Rotterdam organiseren. Daar melden alsmaar meer mensen zich voor aan. Op die dagen helpen we kosteloos honderden mensen met acute gebitsproblemen, die geen geld hebben voor de tandarts. Het is heel schrijnend wat je dan allemaal aantreft en dit probleem blijft maar groeien. Daarom moet acute mondzorg absoluut terug in het basispakket.”
Schaamte en verdriet
Behalve veel pijn en ongemak leveren gebitsproblemen ook schaamte en sociale ellende op, aldus Landman. “Veel mensen die ik als straattandarts behandel, verlangen terug naar de coronatijd met de mondkapjesplicht. Toen keek niemand hen vreemd of afkeurend aan vanwege hun gebit. Een slecht gebit kan een enorme belemmering zijn om uit een slechte situatie te komen. Ga maar eens solliciteren met een paar tanden in je mond. De sociale acceptatie voor een slecht gebit is heel laag en dat levert veel schaamte en verdriet op. Er vloeien regelmatig tranen in mijn behandelkamer. Ja, ook bij mij. Gelukkig zitten daar ook tranen van blijdschap bij als iemands gebit weer helemaal is opgeknapt of hij of zij met een prothese de wereld weer tegemoet durft te treden. Als straattandarts kan ik iemand een kans geven om zijn leven weer op te bouwen. Hoe mooi en bijzonder is dat? Dat maakt dit werk heel erg de moeite waard. Mijn assistente Wil Karsten gaat binnenkort met pensioen, maar op de donderdagmiddagen kan ik op haar blijven rekenen. Dat zegt veel over haar, maar ook hoe dankbaar dit werk is.”
Vaste donateurs
Vanwege het groeiende probleem en omdat er nauwelijks straattandartsen zijn, trekt Landman regelmatig de aandacht van de pers. Die aandacht is zeer welkom. “Een artikel in de krant of item op tv leveren altijd extra donaties voor de stichting op. Als ik in de publiciteit ben geweest, zie je een piek in het aantal donaties. Na een paar dagen ebt dat dan weer langzaam weg. Daarom zou ik graag meer vaste donateurs willen hebben. Mensen, bedrijven of organisaties die elke maand of elk jaar een bedrag doneren. Dat maakt het financieren van de hulp die wij geven minder afhankelijk van de publiciteit. De nood is hoog en wij willen graag zoveel mogelijk mensen helpen. Daar is nu eenmaal geld voor nodig. Dus als er lezers zijn die ons structureel willen ondersteunen: heel graag. Ik nodig hen graag uit op onze website www.straattandarts010.nl. Alvast veel dank.”
—
Dit is een artikel uit Rotterdam Insight #13. Het volledige magazine is hier te lezen.
