Groene waterstof is cruciaal voor de energietransitie als vervanging van diesel, benzine en kerosine. De Rotterdamse haven maakt grote kans om dé Europese rotonde voor de productie, import, opslag en doorvoer te worden. Of mist Rotterdam de boot door de stikstofdiscussie? ‘Er is nu een heel duidelijk economisch beleid nodig,’ stelt Marcus Rolloos. Hij is senior consultant energy transition & hydrogen solutions bij advies- en ingenieursbureau Arcadis.
Is waterstof dé oplossing om klimaatdoelen te halen?
‘Verduurzaming staat hoog op de politiek-economische agenda. Vóór 2050 moet Nederland CO2-neutraal zijn. Er is al enorm geïnvesteerd in verduurzaming door middel van elektrificatie. Maar het overgrote deel van de energie in de wereld komt niet uit elektriciteit, maar uit moleculen: olie en gas. En dat gaat om fenomenale hoeveelheden. Verder elektrificeren kan tot een zekere hoogte, maximaal tot zo’n 50 procent van onze energiebehoefte. Huizen gasloos maken, een stad, maar op een gegeven moment is er dus een grens. Zeker als het om zware industrieën gaat. Het elektriciteitsnet kan het simpelweg niet aan; daar ontstaat filevorming. Niet handig in een 24-uurs economie. Als je dat allemaal doorrekent, kom je aan het eind van het verhaal op waterstof uit. Waterstof is grondstof, brandstof én opslagmiddel.’
Is waterstof maken niet inefficiënt?
‘Door elektriciteit uit zonne-energie of windenergie op te slaan als waterstof, gaat onvermijdelijk een deel van de energie verloren. Toch is waterstof in veel gevallen een uitkomst. In de winter, ’s nachts en aan de randen van de dag. Dan is groene elektriciteit niet beschikbaar, terwijl het wel wordt vereist. Marktwerking gaat ook een rol spelen, waardoor prijzen pijlsnel kunnen stijgen. Groene waterstof is dan een groen én goedkoper alternatief. Netcongestie, ook al wordt de capaciteit uitgebreid, blijft ook een serieus risico. Waterstof wordt vaak genoemd in relatie tot fabrieken die met hoge temperaturen werken. Maar ook voor andere energieslurpende industrieën, zoals een zuivelfabriek of een bierbrouwerij is waterstof interessant, omdat het de continuïteit van processen 24/7 waarborgt.’
Gaan we thuis ook over op waterstof?
‘Steeds meer huishoudens gaan nu van het gas af. Qua netcongestie kan dat ook tricky worden. En prijzen zullen stijgen als de vraag hoger wordt. De meeste energie verbruik je voor verwarmen, en dat is in de winter, wanneer er weinig zon is. In landen waar die wel volop schijnt, kan die energie voor een heel lage prijs worden gekocht. Dan zul je zien dat groene waterstof soms goedkoper uitpakt dan groene stroom.’
Rotterdam dé waterstofhub van Europa?
‘Natuurlijk. Als Rotterdammer houd ik van Rotterdam. De Rotterdamse haven is al een eeuw lang voor veel sectoren een maingate. Van containers tot fossiele brandstoffen. Het zou zonde zijn als Rotterdam de boot als waterstofronde van Europa zou missen. We moeten nu doorpakken. Voor waterstof kan namelijk een deel van het bestaande gasleidingnetwerk worden aangepast en gebruikt. De investering hiervoor is peanuts in vergelijking tot verdere elektrificatie.’
Rotterdam wil gas geven?
‘Op de Tweede Maasvlakte is ruimte vrijgemaakt voor de ontwikkeling van de groene waterstofeconomie. Met waterstoffabrieken, die groene waterstof maken door middel van elektrolyse, een proces waarbij met stroom water wordt gesplitst in zuurstof en waterstof. En met ammoniakkrakers, ook een manier om waterstof te maken. Afnemers zijn in eerste instantie de industrieën en de transportsector. De waterstofleiding in het Rotterdamse havengebied sluit in de toekomst ook aan op het nationale netwerk voor waterstof dat Gasunie ontwikkelt. Zo kunnen ook andere regio’s worden voorzien met de waterstof die in Rotterdam is geproduceerd of via de haven wordt geïmporteerd. Daarvoor zijn al principeakkoorden gesloten met Australië en Spanje. Zuid-Afrika is ook een interessante exporteur. Afgelopen oktober reisde ik mee met de handelsmissie waterstof tijdens het Nederlands staatsbezoek aan dit land. Heel boeiend en veel kansen om na te jagen.’
EEN MIJLPAAL
Eind oktober 2023 gaf Koning Willem-Alexander op de Tweede Maasvlakte het startsein voor de aanleg van het eerste deel van in totaal 1.200 kilometer waterstofinfrastructuur. Het landelijke waterstofnetwerk verbindt vanaf 2030 de grote industriële regio’s in Nederland met elkaar en met Duitsland en België. Bestaande aardgasleidingen zullen grotendeels worden hergebruikt. Het netwerk zal verbindingen hebben met grootschalige waterstofproductiefaciliteiten, importterminals in de zeehavens en bedrijven in binnen- en buitenland die waterstof gaan gebruiken om te verduurzamen.
Waar staat Nederland nu?
‘Iedereen is nu vooral aan het wachten. Wanneer komt die grote hoeveelheid waterstof naar Rotterdam? Wanneer kunnen de bedrijven daadwerkelijk afnemen? Tegelijkertijd nemen de winstmarges in de energie-intensieve industrieën af door stijgende energieprijzen. Wat nu nodig is, is een heel duidelijk economisch beleid in Nederland. Die stip aan de horizon in 2050 is hartstikke leuk, maar dan moet je ook de randvoorwaarden mogelijk maken. Geen mitsen en maren met vergunningen. Bouwplannen voor meer elektrolyzers en ammoniakkrakers stuiten nu op de beperkende regelgeving vanwege stikstof. Dan ben je toch het paard achter de wagen aan het spannen? Andere landen zeggen terecht “waar zijn die Hollanders mee bezig? Die laten de kaas van hun brood eten”.’
Waarom dat getreuzel?
‘De hele wereld is het erover eens dat we CO2-uitstoot moeten beperken. Stikstof is alleen een Nederlands probleem. Politieke voors en tegens in deze discussie houden elkaar in de greep. Productie, overslag, transport, toeleveranciers, de hele groene waterstofketen moet wel gelijktijdig en op tijd worden georganiseerd. Ook strooit de politiek door dit getreuzel zand in de banenmotor die de Rotterdamse industrie voor Nederland is. Make up your mind! En snel.’
Wat kunnen bedrijven nu doen?
‘Bij Arcadis organiseren we Ronde Tafels over groene waterstof om bedrijven mee te nemen in de ontwikkelingen en de discussie op gang te houden. In Nederland werken we samen met een wereldwijd team dat zich met waterstofoplossingen bezighoudt. Daarnaast zijn we altijd verbonden met collega’s van buiten de waterstofpraktijk. Want onze visie is: áls waterstof een oplossing is voor jouw bedrijf is, dan is het een deel van de oplossing.’
Duurzamer maar niet duurder?
‘Wij gebruiken modellen om het energieverbruik van bedrijven en bedrijfsclusters in kaart te brengen. Dat geeft inzicht in hoe ze kunnen verduurzamen zonder dat dat heel duur wordt. Voor een bedrijf met dunne marges kan waterstof voordelen hebben ten opzichte van verdere elektrificatie. Dan hoeft dit bedrijf zich bij wijze van spreken alleen maar op het waterstofnet van Gasunie te laten aansluiten. Bij duurzaamheid is het verleidelijk om in hyperbolen te praten. Daar ben ik niet van. Ik stoor me er weleens aan hoe simplistisch er gedacht wordt. De oplossing ligt vaak in het midden. Reken gewoon uit wat nu, maar ook over een paar jaar, het beste past.’
En de toekomst van de waterstofauto?
‘Rijden moet ook steeds duurzamer. Het aantal hybride auto’s neemt een vlucht. Toch is het goed mogelijk dat over een paar jaar het tanken van waterstof goedkoper is dan snelladen langs de snelweg. Waterstof is in tegenstelling tot groene elektriciteit, ook altijd voorradig. In de file bij elektrische laadstations, daar heb je met een waterstofauto dus geen last van. Een waterstofauto is nu nog relatief duur, maar het onderhoud is weer nihil. Door mijn affiniteit met duurzaamheid reed ik jaren geleden een Th!ink, een volledig elektrische auto gemaakt in Noorwegen. Die heb ik helaas niet meer. De kans is groot dat dat ik binnenkort overstag ga voor een waterstofauto. Er zijn momenteel al vijftien waterstoftankstations. En dat aantal groeit gestaag.’
—
Dit is een artikel uit Rotterdam Insight #12. Het volledige magazine is hier te lezen.
